η παχυσαρκία

Παχυσαρκία είναι η υπερβολική αποταμίευση ενέργειας στον οργανισμό με τη μορφή λίπους και προκαλείται από την τακτική λήψη υπερβολικής ποσότητας τροφής που η θερμιδική της αξία υπερβαίνει αυτή που το άτομο καταναλώνει. Η παχυσαρκία αποτελεί ένα διεθνώς αναγνωρισμένο παράγοντα κινδύνου για τη δημόσια υγεία και έχει λάβει στις μέρες μας διαστάσεις παγκόσμιας επιδημίας.

Χαρακτηριστικό είναι ότι η επίπτωση της παχυσαρκίας των ενηλίκων στις αναπτυγμένες χώρες αυξήθηκε την τελευταία δεκαετία κατά 37%. Σε μια πρόσφατη μελέτη φαίνεται ότι σήμερα ο ένας στους τρεις Αμερικανούς και ο ένας στους τέσσερις Ευρωπαίους είναι παχύσαρκος. Αντίθετα, η Ασία και η Αφρική έχουν πολύ χαμηλότερα ποσοστά παχυσαρκίας. Οι Μεσογειακές χώρες μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα, έχουν τα υψηλότερα ποσοστά παχυσαρκίας στην Ευρώπη (πίνακας). Σύμφωνα με τα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Στατιστικής Υπηρεσίας η Ελλάδα κατέχει την πρώτη θέση στην Ευρώπη στην παχυσαρκία των ανδρών με ποσοστό 26,7% ενώ στην παχυσαρκία των γυναικών μοιράζεται τη δεύτερη θέση με την Μεγάλη Βρετανία με ποσοστό 17,8%.

Γιατί παχαίνουμε όλο και περισσότερο;
Η παθογένεια της παχυσαρκίας είναι πολύπλοκη. Ένας σημαντικός προδιαθεσικός  παράγοντας είναι η κληρονομικότητα . Η επίδραση της κληρονομικότητας αποδεικνύεται από το γεγονός ότι σε ορισμένες οικογένειες και αλλά και εθνικές πληθυσμιακές ομάδες όπως οι ινδιάνοι φυλής Pima (Αριζόνα, ΗΠΑ), συναντάμε σε πολύ ψηλό ποσοστό παχυσαρκία.
Όταν ο ένας εκ των δύο γονέων είναι παχύσαρκος, η θεωρητική πιθανότητα παχυσαρκίας είναι 40% ενώ στην περίπτωση που και οι δύο γονείς είναι παχύσαρκοι, η πιθανότητα σχεδόν διπλασιάζεται. Μια άλλη παρατήρηση που ενισχύει την ίδια άποψη είναι ότι οι μονοωογενείς δίδυμοι (που έχουν ακριβώς τα ίδια γονίδια) εκτός από τις εξωτερικές ομοιότητες έχουν τις περισσότερες φορές και παραπλήσιο βάρος.
Με παχυσαρκία σχετίζονται επίσης ορισμένες σπάνιες κληρονομικές παθήσεις του μεταβολισμού καθώς και κάποια νοσήματα των ενδοκρινών αδένων (θυρεοειδούς, παγκρέατος, επινεφριδίων). Η συμβολή τους όμως στην σημερινή επιδημιολογική εξάπλωση της παχυσαρκίας είναι μάλλον αμελητέα.

Η επικρατέστερη επιστημονική άποψη είναι ότι:
"Η παχυσαρκία στις μέρες μας προκαλείται από το χρόνιο συνδυασμό υπερκατανάλωσης ανθυγειινών τροφίμων και έλλειψης φυσικής δραστηριότητας. Η ελλειπής ενημέρωση, η καθιστική ζωή και η ανθυγιεινή διατροφή οδηγούν στην παχυσαρκία ακόμη και τα άτομα που δεν καταναλώνουν υπερβολικά μεγάλες ποσότητες τροφής".

Ορισμένοι ψυχογενείς παράγοντες, όπως άγχος, φαίνεται ότι ευνοούν την παχυσαρκία (ψυχογενής θεωρία). Τα αγχώδη και ανικανοποίητα άτομα έχουν αυξημένη πιθανότητα να εμφανίσουν κάτω από συνθήκες ψυχολογικής πίεσης ανώμαλη διατροφική συμπεριφορά όπως βουλιμία και παροξυσμική υπερφαγία.
Το 50% των ινδιάνων Pima πάσχει από παχυσαρκία και διαβήτη.

Ο «τοξικός» συνδυασμός του αιώνα μας.
Η έλλειψη χειρονακτικής εργασίας είναι ένα χαρακτηριστικό της σύγχρονης εποχής που λειτουργεί αποσταθεροποιητικά στο καθημερινό μεταβολικό ισοζύγιο.
Από την άλλη πλευρά, η βιομηχανοποίση της αγροτικής παραγωγής και η συνεπακόλουθη αύξηση της παραγωγής τροφίμων έχουν οδηγήσει τα τελευταία 30 χρόνια τις αναπτυγμένες χώρες στην υπερκατανάλωση τροφίμων. Η εποχή μας χαρακτηρίζεται από αφθονία τροφίμων που είναι πλούσια σε λίπος, ζάχαρη και άχρηστη ενέργεια. Υπολογίζεται ότι την δεκαετία του 90 ο μέσος Αμερικανός κατανάλωνε κάθε μέρα 340 θερμίδες περισσότερο απ ότι τη δεκαετία του 80 και 500 θερμίδες περισσότερο απ ότι τη δεκαετία του 50. Ένα σοβαρό κοινωνικο-πολιτικό γεγονός του 20ου αιώνα που ενοχοποιείται επίσης για την επιδημιολογική έξαρση της παχυσαρκίας, είναι η μαζική αστικοποίηση και η συνεπακόλουθη αύξηση της απασχόλησης των γυναικών. Η εξάρτηση της σύγχρονης αστικής οικογένειας από την κατεργασμένη - έτοιμη τροφή, είναι η κυριότερη αιτία της εκρηκτικής διάδοσης των fast-foods) τα τελευταία 20 χρόνια.
Τα έτοιμα γεύματα των fast foods είναι το πιο κλασσικό παράδειγμα ανθυγιεινής τροφής. Η Ευρωπαϊκή Ιατρική Εταιρεία Μελέτης της Παχυσαρκίας εκτιμά ότι αν δεν ληφθούν άμεσα μέτρα, η παχυσαρκία στην Ευρωπαϊκή Ένωση θα φθάσει τα επίπεδα του 50% μέχρι το 2030.

Ενδεικτικός πίνακας περιεκτικότητας λίπους και θερμίδων μερικών γνωστών προϊόντων fast food.

Τα fast foods (σάντουιτς, σουβλάκια, πίτσες, τηγανητά κλπ) που από συνήθεια και για λόγους ευκολίας έχουν μπεί στη ζωή μας, είναι ένα κλασσικό παράδειγμα ανθυγιεινής τροφής με ψηλή περιεκτικότητα σε λίπος και άχρηστη ενέργεια.
Η επιδημιολογική έξαρση της παχυσαρκίας δεν αφορά μόνο τις αναπτυγμένες χώρες, αλλά και τον αναπτυσσόμενο κόσμο.