αφιέρωμα
παιδική κακοποίηση
Καθημερινά, γίνεται όλο και πιο συχνά λόγος από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης για την κακοποίηση που μπορεί να υφίσταται μια ομάδα παιδιών. Αναμφίβολα, η κακοποίηση δεν είναι μόνο χαρακτηριστικό φαινόμενο της εποχής μας. Αρχίζοντας από τον Καιάδα και προχωρώντας στην ιστορία, βλέπουμε, ότι στον 16ο και 17ο αιώνα ακόμα και γερά παιδιά θυσιάζονταν στα θεμέλια κάποιου σπουδαίου κτιρίου. Βρεφοκτονίες και παιδοκτονίες με βάση δεισιδαιμονίες ή λόγους θρησκευτικούς και κοινωνικούς αποτελούσαν ένα κοινωνικά παραδεκτό έγκλημα. Ο σύγχρονος τύπος αναφέρεται αρκετά συχνά σε περιπτώσεις παιδιών που δολοφονήθηκαν , αφέθηκαν να πεθάνουν από πείνα ή κακοποιήθηκαν από γονείς ή κηδεμόνες. Η παιδική κακοποίηση μπορεί να συμβεί σε οποιαδήποτε κουλτούρα, εθνικότητα και κοινωνική τάξη.
Κατά τον παιδίατρο R. Helfer κακοποίηση είναι κάθε συναλλαγή ή έλλειψη συναλλαγής ανάμεσα σε ένα παιδί και ένα άτομο που το φροντίζει, που καταλήγει σε μη τυχαία βλάβη στη σωματική κατάσταση ή και αναπτυξιακή διαδικασία του παιδιού.
Οι μορφές κακοποίησης που συναντάμε είναι η σωματική, η ψυχολογική-συναισθηματική, η σεξουαλική και η παραμέληση.
Η σωματική κακοποίηση περιλαμβάνει κάθε είδους τραυματισμούς ή κακώσεις διαφορετικής σοβαρότητας, που δεν οφείλονται σε ατυχήματα.
Η ψυχολογική κακοποίηση ενός παιδιού μπορεί να περιλαμβάνει πράξεις και συμπεριφορές οι οποίες εμπεριέχουν απόρριψη, υβριστική συμπεριφορά, εκφοβισμό, απομόνωση, εκμετάλλευση, υποτίμηση, συναισθηματική απροσφορότητα όπως και κοινωνικά αποκλίνουσες πράξεις.
Σεξουαλική κακοποίηση θεωρείται η συμμετοχή ή η έκθεση παιδιών και εφήβων σε πράξεις με σεξουαλικό περιεχόμενο, υποκινούμενες από ενήλικα συνήθως, που έχει σχέση φροντίδας ή οικειότητας με το παιδί.
Για τη χώρα μας, το πρόβλημα αποτελεί αναμφισβήτητη πραγματικότητα, στατιστικές όμως για τον αριθμό των κακοποιημένων-παραμελημένων παιδιών, που χρειάζονται νοσοκομειακή περίθαλψη, δεν υπάρχουν. Και αυτό, γιατί τα όρια μεταξύ κακοποίησης και «λογικής» σωματικής τιμωρίας είναι μερικές φορές συγκεχυμένα.
Ένας συνδυασμός ατομικών, σχεσιακών, κοινοτικών και κοινωνικών παραγόντων συνεισφέρουν στην αύξηση του ρίσκου κακοποίησης και κακομεταχείρισης ενός παιδιού. Αν και τα παιδιά δεν ευθύνονται για αυτά που υφίστανται, έχει βρεθεί πως κάποια χαρακτηριστικά αυξάνουν τις πιθανότητες να κακοποιηθούν. Τα υπερκινητικά και επιθετικά παιδιά, τα παιδιά μικρού βάρους γέννησης, τα υιοθετημένα, τα μειονεκτικά και αυτά που προέρχονται από ανύπαντρα ζευγάρια. Η κοινωνική απομόνωση της οικογένειας, η έλλειψη κατανόησης των αναγκών του παιδιού και της ανάπτυξής του, το ιστορικό ενδοοικογενειακής βίας, το άγχος ή η ψυχολογική καταπόνηση των γονιών και οι εξωπραγματικές τους απαιτήσεις τους από αυτά, οδηγούν σε παράλογες μορφές κακοποίησης.
Τα παιδιά που κακοποιούνται ή και παραμελούνται παρουσιάζουν έντονες συναισθηματικές αντιδράσεις. Κλαίνε πολύ εύκολα, είναι πολύ απαιτητικά, εμφανίζουν το χαρακτηριστικό «παγωμένο βλέμμα», είναι πολύ επιφυλακτικά στη σωματική επαφή, καχύποπτα και λιγότερο κοινωνικά σε σχέση με άλλα.Σύμφωνα με τη μελέτη των Martin και Beezley τα παιδιά αυτά εμφανίζουν μειωμένη ικανότητα για ευχαρίστηση καθώς και αυτοεκτίμηση. Παρουσιάζουν διαταραχές συμπεριφοράς, απόσυρση, έντονη διεγερσιμότητα, ψευδοενήλικη συμπεριφορά και μαθησιακές δυσκολίες.
Ένα παιδί που κακοποιείται ή κακομεταχειρίζεται, μπορεί να παρουσιάσει κατάθλιψη, τάσεις αυτοκτονίας ή να αναπαράγει την ίδια βίαιη συμπεριφορά. Ένα μεγαλύτερο παιδί μπορεί να κάνει χρήση ουσιών ή αλκοόλ, να παρουσιάσει τάσεις φυγής ή να κακοποιήσει άλλους. Ως ενήλικας μπορεί να εμφανίσει διαπροσωπικές και σεξουαλικές δυσκολίες, κατάθλιψη ή αυτοκτονική συμπεριφορά.
Τα παιδιά πρέπει να διδαχθούν ότι κανείς, ακόμη και κάποιος που αγαπούν, δε θα πρέπει να τους ζητήσει να κρατήσουν μυστικό για φιλιά, αγγίγματα, αγκαλιές. Δεν είναι ποτέ φταίξιμο του παιδιού αν κάποιος τα κακοποιήσει.
Ευθύνη όλων μας, σε περίπτωση που υποπέσει στην αντίληψή μας ότι κάποιο παιδί είναι θύμα κακοποίησης, να απευθυνθούμε σε κάποιον αρμόδιο φορέα: Αστυνομία, Κέντρο Άμεσης Κοινωνικής Βοήθειας, Χαμόγελο του Παιδιού, Συνήγορος του Πολίτη-Κύκλος για τα δικαιώματα του Παιδιού.
Επιβάλλεται η προστασία του παιδιού από περαιτέρω κακοποίηση, η πλαισίωσή του από την κατάλληλη θεραπευτική ομάδα και η αποκατάσταση της καλής λειτουργίας της οικογένειας.
Μάριος Αναστασιάδης
